Senette zamanaşımı süresi, alacaklının senede dayanarak dava açabileceği veya icra takibi başlatabileceği yasal süredir. Bu süre dolduğunda, senedin tahsil edilmesi veya hukuken geçerliliğini sürdürmesi mümkün olmaz. 2025 yılı itibarıyla Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve İcra İflas Kanunu (İİK) kapsamında senet türüne göre farklı zamanaşımı süreleri uygulanmaktadır.
Bu yazıda; bono, poliçe ve çek gibi kıymetli evraklarda zamanaşımı sürelerini, yeniden başlatma koşullarını, dava süreçlerini ve örnek tablolarla uygulama detaylarını bulabilirsiniz.
Makalede Neler Var?
Senet Nedir?
Senet, bir kimsenin belirli bir bedeli başka bir kişiye veya kuruma belirli şartlarda ödeyeceğini taahhüt eden yazılı belgedir. Bu belge, alacak ve borç ilişkisini kanıtlayan kıymetli evrak niteliğindedir.
Türk Ticaret Kanunu’na göre başlıca senet türleri şunlardır:
| Senet Türü | Tanımı | Kullanım Alanı |
|---|---|---|
| Bono (Emre Muharrer Senet) | Borçlunun belirli bir tarihte belirli bir kişiye ödeme sözü verdiği evrak. | Ticari borçlar, bireysel borçlar |
| Poliçe (Ticari Senet) | Üç taraflı ödeme taahhüdü (keşideci, muhatap, lehtar) içeren evrak. | Ticari işlemler |
| Çek | Banka aracılığıyla ödeme yapılmasını sağlayan kıymetli evrak. | Ticaret, mal veya hizmet alımları |
Her senet türünün zamanaşımı süresi farklıdır. Dolayısıyla hangi senetle işlem yapıldığını bilmek, alacak takibinin geçerliliği açısından son derece önemlidir.
Zamanaşımı Nedir?
Hukuki Anlamda Zamanaşımı
Zamanaşımı, hukuken geçerli bir hakkın belirli bir süre içinde kullanılmaması durumunda dava veya icra yoluyla talep edilememesi anlamına gelir.
Senetlerde zamanaşımı süresi, alacaklının icra takibi veya dava açma hakkını etkiler. Bu süre geçtikten sonra borçlu, zamanaşımı itirazında bulunarak borcu ödemekten kurtulabilir.
Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı
Zamanaşımı süresi, senedin vade tarihi itibarıyla başlar.
Yani senedin üzerinde yazılı olan ödeme tarihi esas alınır.
Örneğin:
Vade tarihi 01.01.2022 olan bir bono için zamanaşımı süresi 01.01.2025’te dolabilir (3 yıl).
Bono (Emre Muharrer Senet) Zamanaşımı Süresi
Bono zamanaşımı süresi 3 yıldır.
Bu süre Türk Ticaret Kanunu’nun 778. maddesine göre belirlenmiştir.
| Detay | Açıklama |
|---|---|
| Yasal Dayanak | TTK m.778/1-b |
| Sürenin Başlangıcı | Senedin vade tarihi |
| Zamanaşımı Süresi | 3 yıl |
| İcra Takibi Türü | Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu |
| Yeniden Başlatma (Kesilme) | İhtarname, dava veya icra işlemiyle olur. |
Örnek:
Vadesi 15 Mart 2022 olan bir bono için zamanaşımı süresi 15 Mart 2025’te dolacaktır.
Not: Eğer senet karşılıksız çıkarsa, icra takibi 3 yıl içinde başlatılmalıdır. Aksi halde borçlu zamanaşımı itirazı yapabilir.
Poliçede Zamanaşımı Süresi
Poliçe, bir kişinin (keşideci) diğer bir kişiye (muhatap) belirli bir bedeli üçüncü bir kişiye (lehtar) ödemesi talimatını içeren üçlü taraflı bir senettir.
Poliçede Zamanaşımı Süresi Ne Kadar?
Poliçede zamanaşımı süresi de 3 yıldır, ancak bazı özel durumlarda değişebilir.
| Durum | Süre | Açıklama |
|---|---|---|
| Poliçe lehtarının muhataba karşı davası | 3 yıl | Vade tarihinden itibaren başlar. |
| Cirantaların birbirine karşı dava hakkı | 1 yıl | Ödeme tarihinden başlar. |
| Poliçeyi ödeyenin rücu hakkı | 6 ay | Ödemeden itibaren başlar. |
Bu farklılıklar, poliçede birden fazla imzalı taraf olduğu için ortaya çıkar.
Çekte Zamanaşımı Süresi
Çeklerde zamanaşımı süresi 6 aydır.
Bu süre, çekin ibraz süresinin bitiminden itibaren başlar.
| Çek Türü | İbraz Süresi | Zamanaşımı Başlangıcı | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|---|
| Aynı şehirde düzenlenen çek | 10 gün | 10. günden itibaren | 6 ay |
| Farklı şehirde düzenlenen çek | 1 ay | 1. ayın bitiminden itibaren | 6 ay |
| Yabancı ülke çeki | 3 ay | 3. ayın bitiminden itibaren | 6 ay |
Örnek:
İstanbul’da 1 Ocak 2025 tarihinde düzenlenen bir çekin ibraz süresi 10 gündür.
Bu durumda zamanaşımı süresi 11 Ocak 2025’te başlar ve 11 Temmuz 2025’te sona erer.
Senet Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi
Bir senet için zamanaşımı süresi bazı durumlarda kesilir ve yeniden başlar.
| Kesilme Sebebi | Açıklama |
|---|---|
| İcra Takibi Başlatılması | Alacaklı icra dairesine başvurursa süre sıfırlanır. |
| Dava Açılması | Mahkemeye başvuru zamanaşımını keser. |
| Borç İtirafı | Borçlunun borcu kabul etmesi (yazılı veya sözlü). |
| İhtarname Gönderimi | Resmî ihtar veya noter bildirimiyle süre yenilenir. |
Önemli: Zamanaşımı süresi kesildiğinde, o tarihten itibaren yeniden aynı süre işlemeye başlar.
Zamanaşımı Dolmuş Senet Tahsil Edilebilir mi?
Zamanaşımı süresi dolan bir senet icra takibine konu edilemez.
Ancak alacaklı, borçlu senedi gönüllü olarak öderse, bu ödeme geçerlidir.
Hukuki Dayanak
Borçlar Kanunu madde 161 uyarınca, zamanaşımına uğramış bir borç doğal borç haline gelir. Yani icra edilemez ama ödenirse iadesi istenemez.
Zamanaşımı İtirazı Nasıl Yapılır?
Borçlu, icra takibine karşı zamanaşımı itirazı yapabilir.
İtirazın Şartları
| Adım | Süre | Açıklama |
|---|---|---|
| Tebligatın alınması | – | İcra emri borçluya tebliğ edilir. |
| İtiraz süresi | 5 gün | Tebligat tarihinden itibaren 5 gün. |
| İtirazın şekli | Yazılı dilekçe | İcra dairesine sunulur. |
| Sonuç | Takip durur | Alacaklı itirazın kaldırılması davası açabilir. |
Dikkat: Süresi geçmiş bir senet için yapılan icra takibi, zamanaşımı def’i ileri sürülerek tamamen iptal edilebilir.
Senette Zamanaşımı ve Dava Süreci
Zamanaşımı süresi içinde senet ödenmezse, alacaklı şu yolları izleyebilir:
Kambiyo senetlerine mahsus icra takibi başlatmak
Alacak davası açmak
İhtiyati haciz talep etmek
Dava Süresi ve Yetkili Mahkeme
| Dava Türü | Yetkili Mahkeme | Ortalama Süre |
|---|---|---|
| Senet alacağı davası | Asliye Ticaret Mahkemesi | 6-18 ay |
| İtirazın iptali davası | İcra Hukuk Mahkemesi | 3-12 ay |
| Rücu davası | Ticaret Mahkemesi | 6-12 ay |
Zamanaşımı Süresi Geçmiş Senet Yeniden Düzenlenebilir mi?
Hayır, aynı borç için yeni senet düzenlemek mümkün değildir.
Ancak borçlu ile alacaklı anlaşarak yeni bir ödeme planı veya yeniden yapılandırma sözleşmesi yapabilir.
Bu durumda eski senet iptal edilir, yerine yeni tarihli bir senet düzenlenir.
Bu yeni senet için yeni zamanaşımı süresi başlar.
Zamanaşımı Hesaplama Tablosu (2025)
| Senet Türü | Yasal Süre | Başlangıç Tarihi | Örnek Vade | Zamanaşımı Bitişi |
|---|---|---|---|---|
| Bono | 3 yıl | Vade tarihi | 01.04.2022 | 01.04.2025 |
| Poliçe | 3 yıl | Vade tarihi | 15.05.2022 | 15.05.2025 |
| Çek (aynı şehir) | 6 ay | İbraz süresi bitimi | 10.02.2025 | 10.08.2025 |
| Çek (farklı şehir) | 6 ay | 1 aylık ibraz bitimi | 10.02.2025 | 10.09.2025 |
| Ciranta davası | 1 yıl | Ödeme tarihi | 01.03.2024 | 01.03.2025 |
Zamanaşımı Süresinin Yanlış Hesaplanmasının Sonuçları
Zamanaşımı süresinin yanlış hesaplanması, alacak hakkının tamamen kaybına neden olabilir.
Bu nedenle özellikle icra avukatı veya ticaret hukuku uzmanı desteği almak önemlidir.
Pratik Öneri:
Her senet için vade tarihini ve zamanaşımı bitişini not edin.
Takip süresini dijital takvimlerde hatırlatıcı olarak planlayın.
2025’te Dijital İcra ve Senet Takipleri
Artık e-Devlet ve UYAP Vatandaş Portalı üzerinden senet takibi yapılabilmektedir.
Alacaklı, elektronik ortamda:
Kambiyo takibi başlatabilir,
Dosya durumunu görebilir,
Zamanaşımı uyarı sistemiyle süreyi takip edebilir.
| Platform | İşlev | Kullanıcı |
|---|---|---|
| UYAP Vatandaş Portalı | Dava ve icra dosyası görüntüleme | Tüm vatandaşlar |
| e-Devlet > Adalet Bakanlığı | İcra takibi sorgulama | Alacaklı/Borçlu |
| e-Tebligat | Elektronik bildirim | Resmî tebligat yerine geçer |
Zamanaşımı Süresinin Bitiminde Ne Olur?
Sürenin bitimiyle birlikte:
Senet kambiyo niteliğini kaybeder,
İcra takibi yapılamaz,
Ancak borç ahlaki yükümlülük olarak kalır.
Bu durumda alacaklı, ancak yeni deliller veya itiraf varsa dava açabilir.
Örnek Senaryo
Bir girişimci, 01.02.2022 vadeli bonoya sahiptir. 2025’te ödeme yapılmamıştır.
Bu durumda:
3 yıllık zamanaşımı 01.02.2025’te dolmuştur.
05.02.2025’te icra takibi başlatırsa, borçlu zamanaşımı itirazı yapabilir.
Alacaklı, takibin iptal edilmemesi için zamanaşımını kesen işlem yaptığını kanıtlamak zorundadır (örneğin 2024’te ihtarname).
Zamanaşımı ve Faiz Hakları
Zamanaşımı, yalnızca ana alacağı değil, aynı zamanda faiz taleplerini de kapsar.
Eğer senet zamanaşımına uğramışsa, faiz de dava konusu yapılamaz.
| Faiz Türü | Açıklama | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|
| Temerrüt Faizi | Gecikme faizi | Ana alacakla birlikte sona erer |
| Kanuni Faiz | Borçlar Kanunu’na tabi | 5 yıl |
| Ticari Faiz | TTK’ya tabi | 3 yıl |
Senetlerde Zamanaşımını Önleme Taktikleri
Vade yaklaştığında ihtarname gönderin.
e-İcra sistemiyle dijital takip yapın.
Noter tasdikli ödeme planı oluşturun.
Borçlunun yazılı beyanını alın (borcu kabul ettiği belge zamanaşımını keser).
Düzenli hatırlatıcılar ile süreci kontrol edin.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Senette zamanaşımı süresi kaç yıldır?
Bonoda ve poliçede 3 yıl, çekte ise 6 aydır.
2. Zamanaşımı dolduktan sonra borç ödenirse geçerli midir?
Evet, ödeme yapılırsa borç iade edilmez; doğal borç haline gelir.
3. Zamanaşımı süresi nasıl başlar?
Vade tarihi itibarıyla işlemeye başlar.
4. Zamanaşımı süresi dolmuş senetle icra yapılabilir mi?
Hayır, ancak borçlu itiraz etmezse takip sürebilir.
5. Zamanaşımını kesmek için ne yapmak gerekir?
İcra takibi başlatmak, dava açmak veya noter ihtarı göndermek yeterlidir.
